بارنامه هوایی از انواع بارنامه است که برای انجام بارگیری، تخلیه‌ی بار و ترخیص کالا از گمرک مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حقیقت صاحبان بار بعد از دریافت این بارنامه و رسیدن محصول به مقصد می‌توانند به شرکت هواپیمایی مراجعه کرده و حواله تحویل کالا را دریافت کنند. آشنایی با مفهوم بارنامه هوایی و مشخصات آن برای تمامی افراد فعال در زمینه‌ی واردات یا صادرات کالا ضروری است؛ پس به شما توصیه می‌کنیم تا انتهای این مطلب با بلاگ آی بار پی همراه باشید.
بارنامه هوایی
بارنامه‌ها اسناد معتبری هستند که توسط شرکت حمل‌ونقل به‌منظور جابه‌جایی یک محموله صادر می‌شوند. این اسناد بر مبنای روش مورد استفاده برای جابه‌جایی به سه دسته‌ی کلی هوایی، دریایی و زمینی تقسیم می‌شوند.
باتوجه‌به مطالب فوق می‌توان نتیجه گرفت که بارنامه هوایی (Air Way Bill) نوعی رسید است که توسط شرکت پیک هوایی بین‌المللی به همراه محموله موردنظر صادر شده و در آن اطلاعات مهمی همچون شیوه‌ی پرداخت، نام شرکت پیک هوایی، مشخصات گیرنده، کد فرودگاه‌های مبدأ و مقصد، کد بارنامه، آدرس فرستنده و هزینه‌ی باربری درج شده است.
در حقیقت بدون وجود بارنامه‌ی هوایی که همان رسید کالا است، امکان تخلیه و بارگیری محموله وجود ندارد. بعد از امضای این سند توسط طرفین قرارداد، از نظر قانونی امکان اجرای آن وجود دارد.
انواع بارنامه هوایی
در معاملات مختلف، صادرکننده کالا از یک شرکت باربری می‌خواهد تا کالا را به واردکننده تحویل دهد. بعد از آن، فورواردر کالا را از صادرکننده دریافت کرده و به شرکت باربری تحویل می‌دهد. با توجه این مطلب می‌توان نتیجه گرفت که در مجموع دو نوع بارنامه هوایی صادر می‌شود که شامل موارد زیر است:
- قبض حمل‌ونقل هوایی خانه
صدور این قبض در زمان دریافت کالا به‌منظور حمل‌ونقل هوایی توسط فورواردر برای صادرکننده انجام می‌شود. در قبض ذکرشده، صادرکننده به‌عنوان فرستنده و واردکننده به‌عنوان گیرنده مشخص شده‌اند.
- بارنامه اصلی هوایی
بارنامه اصلی بعد از انتقال محموله به شرکت باربری و اتمام مراحل صادرات کالا از طریق گمرک توسط متصدی حمل بار برای شرکت باربری صادر می‌شود. در سند فوق، نماینده‌ی فورواردر در مقصد به‌عنوان گیرنده مشخص شده است که وظیفه‌ی تحویل نهایی کالا به واردکننده را برعهده دارد.
فرمت‌های مختلف بارنامه هوایی
انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا) در مجموع دو نوع بارنامه هوایی توزیع می‌کند. یکی از این بارنامه‌ها مخصوص خطوط هوایی بوده و نام، آدرس دفتر مرکزی و شماره بارنامه هواپیمایی در آن درج شده است.
نوع دیگر، بارنامه معمولی است که فرمت بارنامه‌ی قبلی را دارد؛ با این تفاوت که اطلاعات مرتبط با خطوط هوایی در آن درج نشده است. همه‌ی این بارنامه‌ها به‌صورت مجموعه‌های هشت‌تایی با رنگ‌های مختلف صادر می‌شوند که سه برگ اول آن‌ها همان صورت‌حساب اصلی و سایر برگ‌ها کپی هستند. ترتیب قرارگیری و کد رنگ این برگ‌ها به‌صورت زیر است:
- سبز (اصلی) – کپی حامل (مرجع صدور)
- صورتی (اصلی) – کپی گیرنده
- آبی (اصلی) – کپی ارسال‌کننده
- قهوه‌ای (کپی) – رسید و گواهی تحویل
موارد ۵، ۶، ۷ و ۸ سفید (کپی) – توسط فرستنده نگهداری شده و در موارد مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرند.
تفاوت بارنامه هوایی و بارنامه معمولی
بعد از آشنایی کلی با ماهیت بارنامه هوایی پرسشی که مطرح می‌شود این است که تفاوت این بارنامه و بارنامه معمولی چیست؟ مجموعه تفاوت‌های این دو سند را می‌توان به‌صورت زیر خلاصه کرد:
- بارنامه معمولی صرفاً متشکل از سه برگ اصلی است؛ درحالی‌که بارنامه هوایی دارای ۸ برگ است که سه عدد از آن‌ها دارای ارزش تجاری بوده و مابقی نزد شرکت حمل‌ونقل هوایی نگهداری می‌شود.
این سه برگ تجاری به طرفین معامله یعنی شرکت حمل‌کننده محموله، گیرنده و فرستنده‌ی کالا تحویل داده می‌شود.
- بارنامه معمولی بعد از ارسال کالا به مقصد موردنظر صادر می‌شود؛ درحالی‌که بارنامه هوایی بعد از تحویل کالا صادر می‌شود.
- بارنامه معمولی برخلاف بارنامه هوایی نوعی سند مالکیت محسوب می‌شود.
- صدور بارنامه هوایی صرفاً توسط شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی انجام می‌شود؛ درحالی‌که امکان صدور بارنامه معمولی توسط شرکت‌های پستی دریایی و زمینی وجود دارد.
اطلاعات مندرج در بارنامه هوایی
در زمان عقد قرارداد بین طرفین معامله موارد مختلفی به‌صورت واضح و با توافق آن‌ها در بارنامه هوایی درج می‌شود تا خریدار و گمرک نیز در مورد وضعیت انتقال کالا اطلاعات لازم را به دست آورند. مجموعه‌ی این اطلاعات را می‌توان به شکل زیر خلاصه کرد:
- نام شرکت حمل‌ونقل کالا
- هرگونه دستورالعمل و توضیحات ویژه در مورد محموله
- مشخصات دقیق فرد گیرنده
- مشخصات کامل فرستنده به همراه آدرس و شماره‌تلفن
- هزینه‌ی باربری و نحوه‌ی پرداخت آن
- زمان رسیدن پرواز
- مشخصات اصلی محموله از قبیل وزن، ابعاد، تعداد، نوع بسته‌بندی و…
- زمان تحویل کالا
- کد فرودگاه‌های مبدأ و مقصد
- کد شرکت حمل‌کننده
- نحوه‌ی جابه‌جایی، ارسال و تحویل بار
- کد بارنامه به‌منظور ترخیص کالا در گمرک
کاربرد بارنامه هوایی چیست؟
باتوجه‌به مطالب فوق می‌توان مجموعه کاربردهای بارنامه هوایی را به‌صورت زیر بیان کرد:
- در نقش کتاب قوانین حمل‌ونقل و جابه‌جایی کالا عمل می‌کند؛ چرا که حاوی دستورالعمل‌هایی در این زمینه است.
- به‌عنوان نوعی قرارداد حمل کاربرد دارد.
- اطلاعات موردنیاز برای ارتباط با طرفین قرارداد را در اختیار افراد قرار می‌دهد.
- اطلاعات مرتبط با شیوه‌ی پرداخت و هزینه‌ی جاری در بارنامه هوایی درج شده است؛ به همین دلیل در بیشتر موارد این سند را به صورت‌حساب حمل‌ونقل الصاق می‌کنند.
- وجود بارنامه هوایی برای ترخیص کالا از گمرک الزامی است.
- با استفاده از کد بارنامه هوایی می‌توان محموله را به‌صورت ۲۴ ساعته ردیابی کرده و از وضعیت آن مطلع شد.
- با وجود بارنامه هوایی در صورت بروز هرگونه آسیب در محموله، شرکت حمل‌ونقل هوایی موظف است تا خسارت آن را به صاحب بار پرداخت کند.
نحوه‌ی جابه‌جایی بارنامه هوایی بین خریدار و فروشنده
بارنامه هوایی کالا باید همواره دست شخصی باشد که مسئولیت حمل کالا را برعهده دارد. در این صورت نحوه‌ی جابه‌جایی بارنامه بین خریدار و فروشنده مشابه یکی از حالت‌های زیر خواهد بود:
- درصورتی‌که وظیفه‌ی جابه‌جایی کالا برعهده‌ی خریدار باشد، ارسال بارنامه بر عهده خود او و شرکت باربری خواهد بود.
- چنانچه مسئولیت جابه‌جایی برعهده‌ی فروشنده باشد، وظیفه‌ی ارسال بارنامه هوایی برای خریدار نیز برعهده‌ی او خواهد بود.
- چنانچه فروشنده موظف به تحویل کالا در محل تعیین‌شده به مشتری باشد؛ باید بارنامه را به کشور مقصد ارسال کرده تا نماینده فروش آن را تحویل گرفته و برای گیرنده ارسال کند.
- درصورتی‌که هزینه‌ی کالا به‌صورت اعتباری یا برات پرداخت شود؛ بارنامه به بانک‌های موردنظر تحویل داده می‌شود تا آن را به خریدار منتقل کنند.
مقررات و ضوابط مرتبط با بارنامه هوایی
اجرای بارنامه‌های مختلف اعم از هوایی مقررات و ضوابط مشخصی دارد که رعایت آن‌ها برای طرفیت قرارداد ضروری است. این قوانین شامل موارد زیر هستند:
مقررات مرتبط با شرکت باربری
مجموع وظایف شرکت باربری در خصوص بارنامه هوایی عبارت است از:
- دریافت پروانه عبور برای بارهای ترافیکی مختلف
- تکمیل اطلاعات درج شده در بارنامه
- صدور بارنامه هوایی از مبدأ قانونی شرکت به مقصد موردنظر طرفین
- صدور بارنامه تحت پوشش بیمه مسئول حمل‌ونقل
مقررات مرتبط با ارسال‌کنندگان بار
ضوابط و قوانینی که ارسال‌کنندگان موظف به رعایت آن‌ها هستند شامل موارد زیر است:
- انجام به‌موقع بارگیری
- مشخص‌کردن مشخصات محموله از قبیل طول، ارتفاع، وزن، حجم و…
- تعیین آدرس محل بارگیری و تخلیه بار
- ارسال بار در زمان مشخص‌شده
- ذکر مشخصات دریافت‌کننده محموله
مقررات مرتبط با دریافت‌کنندگان کالا و رانندگان
وظایف رانندگان به شرح زیر است:
- حضور در مبدأ در زمان بارگیری
- حضور در محل تخلیه‌ی بار
- حفاظت و نگهداری از بارنامه هوایی
- وقت‌شناسی
- حفاظت از محموله
درعین‌حال وظایف دریافت‌کنندگان کالا را می‌توان به‌صورت زیر خلاصه کرد:
- تخلیه کالا در زمان تعیین شده به‌منظور ممانعت از پرداخت حق توقف
- پرداخت کرایه‌ی حمل‌ونقل تعیین‌شده در بارنامه هوایی به مسئول حمل کالا
بارنامه هوایی الکترونیکی چیست؟
با رونق‌گرفتن استفاده از اینترنت و گسترش شبکه‌های اجتماعی، بارنامه‌ها نیز دچار تغییروتحول گشته و انواع الکترونیکی آن‌ها وارد بازار شدند. بارنامه هوایی الکترونیکی اولین‌بار در سال ۲۰۱۰ معرفی شد و در سال ۲۰۱۹ به‌صورت رسمی به‌عنوان قرارداد حمل‌ونقل بارهای هوایی مورداستفاده قرار گرفت.
البته لازم به ذکر است که هنوز هم بارنامه‌های کاغذی در سراسر جهان مورد پذیرش هستند؛ اما الکترونیکی شدن هم مزایای مختلفی دارد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توانیم به نظارت گسترده‌تر بر محموله‌ها، کاهش مصرف کاغذ و راحت‌تر شدن ذخیره‌ی اسناد مختلف اشاره کنیم.
سخن آخر
در این مطلب به‌صورت کامل با ماهیت بارنامه هوایی، کاربردها، قوانین و ضوابط مرتبط با آن آشنا شدیم. شما می‌توانید پرسش‌های خود پیرامون روش دریافت بارنامه هوایی را با کارشناسان آی بار پی در میان بگذارید.